| |
Datum |
Gebeurtenis(sen) |
| 1 | 1602 | - 20 mrt 1602—31 dec 1799: VOC
De Verenigde Oost-Indische Compagnie had twee eeuwen wisselend succes gekend, maar aan het einde van de achttiende eeuw bereikte het bedrijf een dieptepunt. Op 17 maart 1798 werd de VOC formeel ontbonden: de schulden en bezittingen van het bedrijf werden overgenomen door de staat.
Oprichting VOC
Op 20 maart 1602 kreeg de Verenigde Oost-Indische Compagnie van de Staten-Generaal het octrooi, ofwel het alleenrecht, om handel te drijven in Azïe. De VOC was een samenvoeging van zes bestaande compagnieën. Het octrooi was geldig tot en met 1623 maar werd maar liefst zeven keer verlengd.
De VOC was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en was tevens de eerste organisatie met vrij verhandelbare aandelen. Behalve het voeren van handel was het doel van de VOC het opzetten van een netwerk van overzeese factorijen. Om handel af te dwingen beschikte de VOC over haar eigen oorlogsschepen. In feite had het bedrijf net zoveel rechten als een soevereine staat. De zes kantoren van het bedrijf waren gevestigd in Amsterdam, Middelburg, Enkhuizen, Delft, Hoorn en Rotterdam.
Successen van de VOC
In 1602 had de VOC maar liefst ruim 6 miljoen gulden verzameld als startkapitaal. Dit was ingelegd door aandeelhouders die naar dividend betaald werden. In de beginjaren van het handelsbedrijf kregen de aandeelhouders nauwelijks uitbetaald. De startkosten waren hoog en tijdens de eerste expedities viel de VOC in Azië de Portugezen aan, wat veel geld kostte.
Vanaf 1610 werden de aandeelhouders tot hun ongenoegen in specerijen uitbetaald. Bovendien behaalden zij tot 1622 gemiddeld 10% rendement per jaar, veel lager dan verwacht. Na 1623 werd het dividend hoger en vaker uitgekeerd. Gedurende de zeventiende eeuw lagen de koersen van het bedrijf meestal rond de 400% - een gouden tijd voor de VOC.
Ondergang van de VOC
In de achttiende eeuw werd nog steeds jaarlijks een dividend uitgekeerd van 12,5% of zelfs meer. Helaas was in deze tijd de kas al bijna leeg: er was geen enkele relatie meer tussen de winst en het uitkeren van dividend. Het falende beleid wordt vaak toegeschreven aan de bewindslieden. In de zeventiende eeuw bestond het bewind voornamelijk uit kooplieden die een kundig beleid uitvoerden. In de achttiende eeuw bestond de leiding voornamelijk uit regenten die niet bezig waren met de lange termijn van het bedrijf. Een andere factor die zijn weerslag had op de winst was de verschuiving van de interesse in luxegoederen naar minder winstgevende massagoederen.
De genadeklap voor de VOC was de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog (1780-1784). De Engelsen wisten het Nederlandse handelsverkeer tussen Europa en Azië stil te leggen en namen veel Nederlandse factorijen in. Omdat hierdoor geen producten aankwamen in Nederland liepen de schulden van het bedrijf hoog op.
In 1795, met de oprichting van de Bataafse Republiek, werd besloten dat het bedrijf genationaliseerd moest worden. Op 17 maart 1798 nam de staat alle schulden en bezittingen van de VOC over, waarna de Verenigde Oost-Indische Compagnie officieel ontbonden werd. Op 31 december 1799 verliep het laatst lopende octrooi en hield de VOC op te bestaan.
|
| 2 | 1632 | - 31 okt 1632: Johannes Vermeer
Johannes Vermeer (gedoopt te Delft, 31 oktober 1632 – begraven aldaar, 15 december 1675) was een Nederlands kunstschilder in de Gouden Eeuw.
|
| 3 | 1643 | - 4 jan 1643: Isaac Newton
Isaac Newton (Woolsthorpe-by-Colsterworth, 4 januari 1643 – Kensington, 31 maart 1727) (juliaanse kalender: 25 december 1642 – 20 maart 1727)[3] was een Engelse natuurkundige, wiskundige, astronoom, natuurfilosoof, alchemist, officieel muntmeester en theoloog.
|
| 4 | 1645 | - 28 aug 1645: Sterfdag Hugo de Groot
Hugo de Groot was een Nederlands rechtsgeleerde en schrijver. Hij is ook bekend als Grotius en wordt in oudere teksten sporadisch aangeduid als Huig de Groot. De Groot schreef Latijnse tragedies en gedichten, theologische verhandelingen en Nederlandse gedichten.
|
| 5 | 1650 | - 1650: Willem II van Oranje
Stadhouder Willem II sterft aan kinderpokken...
De relatief onbekende stadhouder Willem II van Oranje is de eerste zoon van stadhouder Frederik Hendrik en kleinzoon van Willem van Oranje. Hij trouwde al op veertienjarige leeftijd en was drie jaar stadhouder.
De Staten-Generaal zat na de Tachtigjarige Oorlog met een enorme schuld en wilde het leger ontbinden. Willem II werkte daar echter niet aan mee. Hij probeerde drie keer een staatsgreep te plegen, wat mislukte, maar zijn onderhandelingspositie wel verstevigde. Tijdens deze onderhandelingen werd hij echter ziek en overleed hij op 24-jarige leeftijd vrij plotseling aan de pokken. Volgens sommigen zou hij zijn vergiftigd.
|
| 6 | 1654 | - 12 okt 1654: Delftse Donderslag
Ontploffing buskruitmagazijn in Delft
|
| 7 | 1660 | - 1660: Jacobus II wordt de nieuwe koning
Jacobus II – Laatste rooms-katholieke koning van Engeland.
Al vanaf zijn troonsbestijging als koning van Engeland, Schotland en Ierland rees de controverse rond de figuur van Jacobus II. Uiteindelijk zouden zijn politieke overtuiging en zijn bekering tot het katholieke geloof hem na een regeringsperiode van nauwelijks drie jaar zijn troon kosten.
|
| 8 | 1661 | - 1661: Lodewijk XIV
Lodewijk XIV (1638-1715) – De ‘Zonnekoning’ van Frankrijk.
De Franse koning Lodewijk XIV (1638-1715) was met ruim zeventig regeringsjaren een van de langstzittende koningen uit de geschiedenis van de Europese monarchie. Hij werd bekend als de ‘Zonnekoning’, als het lichtende middelpunt van de wereld. Ook zijn centralisatiestreven en zijn imposante paleis in Versailles zijn bekend.
|
| 9 | 1665 | - 1665: Sint-Nicolaasfeest
Het Sint-Nicolaasfeest is een schilderij van de Nederlandse kunstschilder Jan Steen. Steen schilderde het 82 x 70,5 cm grote werk, uitgevoerd in olieverf op doek, tussen 1665 en 1668. Het bevindt zich in het Rijksmuseum Amsterdam.
|
| 10 | 1666 | - 1666: Great Fire Londen
The Great Fire in Londen, bijna de hele stad brandt af
- 1666: Vierdaagse zeeslag
De Vierdaagse Zeeslag was een zeeslag tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog. Het gevecht duurde van 11 juni tot 14 juni 1666, en werd uitgevochten tussen de Vlaamse en Engelse kust. De slag is een van de langste zeeslagen in de geschiedenis
|
| 11 | 1669 | - 4 okt 1669: Sterfdag Rembrandt
Rembrandt Harmenszoon van Rijn was een Nederlandse kunstschilder, etser en tekenaar. Hij geldt algemeen als een van de grootste schilders en etsers in de Europese kunst, en als de belangrijkste Hollandse meester van de 17e eeuw.
|
| 12 | 1672 | - 1672: Moord op de gebroeders De Witt
In 1672 werden de uit Dordrecht afkomstige Raadspensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis in Den Haag bij heftige politieke en maatschappelijke onrusten vermoord. De moord symboliseert de tegenstelling tussen de toenmalige staatsgezinden en de prinsgezinde
- 1672: Rampjaar
Rampjaar in de Nederlandse Republiek - overvallen door Engeland en Frankrijk
|
| 13 | 1677 | - 1677: Huwelijk tussen Willem III en Maria Stuart van Engeland
Willem III werd in 1672 tot stadhouder benoemd van Holland en Zeeland en later ook van de overige gewesten. Willem zag in Maria Stuart een geschikte huwelijkskandidaat. Ze was de dochter van Jacobus II, een broer van Maria Henriette van Oranje. Het huwelijk werd op 14 november 1677 in het St. James Palace in Londen gesloten. Terug in de Nederlanden maakten Willem III en Maria plannen voor een nieuw Paleis op Het Oude Loo. In 1686 was het paleis zo goed als klaar, maar werd later alsnog verder uitgebreid zodat het zou passen bij hun nieuwe status als koning-stadhouder en koningin.
|
| 14 | 1678 | - 1678: Vrede van Nijmegen met Frankrijk
Met de Vrede van Nijmegen, ook wel het Verdrag van Nijmegen of de Verdragen van Nijmegen genoemd, wordt verwezen naar een reeks vredesverdragen die tussen augustus 1678 en oktober 1679 in Nijmegen en elders werden gesloten tussen de Europese staten die de Hollandse Oorlog hadden gevoerd.
|
| 15 | 1685 | - 21 mrt 1685: Bach
Johann Sebastian Bach (Eisenach, 21 maart 1685 – Leipzig, 28 juli 1750)
|
| 16 | 1689 | - 1689: Peter de Grote tsaar van Rusland
De Russische tsaar Peter de Grote (1672-1725) staat bekend als hervormingsgezinde leider die de poorten van zijn land opende voor westerse invloeden. Hij is de eerste Russische tsaar die met vreedzame doelstellingen West-Europa bezoekt.
|
| 17 | 1730 | - 1730: Paalwormen
In Nederland worden omstreeks 1730 paalwormen aangetroffen en de houten dijkbeschoeiingen blijken ernstig aangetast. Om overstromingsrampen te voorkomen, moet men deze dijkbeschoeiingen door zware stenen vervangen. De Hollanders varen de Zuiderzee over en maken veel schade aan de Hunebedden.
- 1730: Sextant en octant
Een sextant en octant zijn nautische navigatieinstrumenten waarmee de verticale hoek tussen een hemellichaam en de horizon wordt gemeten. Als de verticale hoek, de datum en het tijdstip van de dag bekend zijn, kan de meridiaan worden berekend, dus de positie in oost-westrichting op het aardoppervlak.
De meest nauwkeurige bepaling verkrijgt men door de zon te schieten tijdens zijn culminatie, om 12:00 uur zonnetijd, wanneer de zon zijn hoogste punt heeft bereikt. Een andere bepaling, de poolshoogte wordt genomen door de hoogte van de poolster te meten, hiervoor is de exacte tijd niet van belang en wordt (bij benadering) meteen de breedtegraad van de waarnemer bepaald.
Twee verschillende personen vonden rond 1730 onafhankelijk van elkaar de sextant uit: John Hadley (1682-1744), een Engelse wiskundige, en Thomas Godfrey (1704-1749), een Amerikaanse uitvinder.
Vanwege zijn grotere nauwkeurigheid heeft de sextant de jakobsstaf en het astrolabium vervangen. De sextant en de octant waren echter wel veel duurder dan de veel eenvoudiger gemaakte jakobsstaf. In 1747 kostte een octant fl. 75,--, een jacobsstaf fl. 5,--.
|
1630 - 
Taal
